การระบาดของโรคโควิด-19 ส่งผลกระทบต่อวิถีชีวิตของมนุษย์แทบทุกด้าน ซึ่งหนึ่งในนั้นคือเรื่องของ “การศึกษา”
เมื่อการแพร่กระจายของเชื้อโรคเกิดขึ้นเมื่อเราอยู่ใกล้ชิดกัน การจัดการศึกษาทางไกลผ่านระบบการศึกษาทางไกล (โทรทัศน์ผ่านดาวเทียม) หรือผ่านสื่อดิจิทัล จึงเป็นทางเลือกหนึ่ง ที่ช่วยให้ผู้คนสามารถเรียนรู้ได้โดยไม่ต้องออกจากบ้านและไม่ต้องอยู่ใกล้ชิดกับใคร ๆ ด้วยเหตุนี้เอง จึงมีการสร้างหลักสูตรการศึกษาทางไกล คอร์สออนไลน์ (รวมถึงแพล็ตฟอร์มสอนหนังสือ ซึ่งผมขอเรียกว่า “โรงเรียนออนไลน์) เป็นจำนวนมาก แต่การสร้างคอร์สออนไลน์หรือโรงเรียนออนไลน์อาจไม่ได้ประโยชน์อย่างเต็มที่ หากไม่มีการวางแผนให้เนื้อหาหรือแนวทางที่สอน สอดคล้องกับความเปลี่ยนแปลงไปของโลกในยุคปัจจุบัน ดังนั้น ผมจึงนำข้อมูลเกี่ยวกับ “ความรู้และทักษะในศตวรรษที่ 21” ซึ่งเด็ก (รวมถึงผู้ใหญ่) ในยุคนี้ควรมี มาแปลงเป็นภาพและใช้ภาษาง่าย ๆ เพื่ออธิบายให้เกิดความเข้าใจ
โรงเรียนแห่งยุคสมัย : ความรู้และทักษะที่มนุษย์ควรฝึกฝนในยุคนี้
1) วิชาหลัก (CORE SUBJECT) ที่ควรจัดการเรียนรู้ ประกอบด้วยวิชาดังนี้
เมื่อสังเกตวิชาหลักที่ควรเรียน จะพบว่า วิชาต่าง ๆ ยังคงคล้ายคลึงกับวิชาที่มีอยู่ในโรงเรียน ยกเว้น วิชาเศรษฐศาสตร์ วิชาการเมืองการปกครอง รวมถึงวิชาภาษาโลก (ซึ่งหมายถึงภาษาอื่น ๆ นอกเหนือจากภาษาอังกฤษ) เพราะเมื่อโลกมีการเชื่อมต่อกันด้วยเทคโนโลีดิจิทัลมากขึ้น ความรู้เหล่านี้จึงมีความสำคัญมากขึ้นด้วย ในขณะเดียวกัน คุณภาพในการจัดการเรียนรู้ในแต่ละวิชา ก็มีความจำเป็นต้องพัฒนาให้มีความลึกซึ้งมากกว่าที่เป็นอยู่
2) ความรู้เพิ่มเติมที่ควรมี (นอกเหนือจากวิชาเรียน) แบ่งเป็นหมวดหมู่ได้ ดังนี้
การติดตามข่าวสารความเป็นไปของโลกเป็นสิ่งจำเป็นที่ผู้เรียนต้องตระหนักว่ามีความสำคัญ ส่วนความรู้เกี่ยวกับสุขภาพนอกเหนือจากวิชาเรียน เป็นความรู้ที่จะทำให้เราดูแลตัวเองได้ดีขึ้น ส่วนความรู้ด้านธุรกิจ การเงิน การเป็นผู้ประกอบการ เป็นสิ่งที่ผู้คนในยุคนี้ต้องให้ความสนใจ เพราะมันมีผลโดยตรงต่อการประกอบอาชีพเพื่อหาเลี้ยงตัวเอง ส่วนความรู้เรื่องการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมเป็นองค์ความรู้เพื่อให้ผู้คนรู้จักเยียวยารักษาโลกของเราให้กลับมาดีอีกครั้ง และเนื่องจากสังคมมีความซับซ้อนมากขึ้น มีคนป่วยทางใจมากขึ้น มีความขัดแย้งมากขึ้น การรู้หน้าที่ของการเป็นพลเมืองที่ดีจึงเป็นองค์ความรู้ที่ต้องมีการปลูกฝังให้เกิดขึ้นด้วย
3) ทักษะและทัศนคติที่ควรปลูกฝังซึ่งจะช่วยในการใช้ชีวิตและการประกอบอาชีพ มีดังนี้
เมื่อพิจารณาทักษะและทัศนคติในภาพจะพบว่า คุณสมบัติเหล่านี้ส่งผลโดยตรงต่อการมีชีวิตที่ดีและการมีอาชีพที่ดี ด้วยเหตุนี้ คุณสมบัติเหล่านี้จึงเป็นทักษะที่สำคัญและจำเป็นต้องมีการปลูกฝังให้เกิดขึ้น
4) ทักษะที่ควรปลูกฝังให้เกิดขึ้น ซึ่งจะเอื้อต่อการเรียนรู้ (ตลอดชีวิต) ประกอบด้วย
ทักษะในหมวดนี้ มีความจำเป็นที่ผู้เรียนต้องได้รับการปลูกฝังให้เกิดขึ้นเช่นกัน เพราะในปัจจุบัน การเรียนรู้เกิดขึ้นตลอดชีวิต ผู้คนสามารถเข้าถึงแหล่งเรียนรู้ได้มากมายตลอดเวลา และการเรียนรู้จากเหตุการณ์จริง สถานการณ์จริงก็จำเป็นต้องอาศัยทักษะเหล่านี้ในการแก้ไขปัญหา รวมถึงต้องทำงานกับผู้อื่นได้ดี สื่อสารกันได้ดี ดังนั้น ทักษะเหล่านี้จึงมีความสำคัญมาก
5) ความรู้ที่ควรปลูกฝัง จนกลายเป็นทักษะการรู้เท่าทันเทคโนโลยี ด้านข้อมูล มีดังนี้
.
ในยุคดิจิทัล ทักษะด้านการรู้เท่าทันเทคโนโลยี เป็นทักษะใหม่ที่ผู้เรียนต้องได้รับการบ่มเพาะ ทั้งนี้ เพื่อให้ใช้ชีวิตได้อย่างปลอดภัยและมีความสุข ซึ่งทักษะต่าง ๆ สามารถอธิบายสั้น ๆ ได้ดังนี้
-การรู้เท่าทันข้อมูลข่าวสาร (ต้องแยกแยะได้ว่า ข่าวสารใดเป็นข้อเท็จจริง ข่าวสารใดเป็นเพียงความคิดเห็น)
-การรู้เท่าทันสื่อ (ต้องรู้ทันความจริงและความลวงในสื่อต่าง ๆ รวมถึงสามารถใช้งานสื่อได้อย่างรู้เท่าทัน)
-การรู้เรื่องเทคโนโลยีสารสนเทศ (อย่างน้อยต้องใช้ ICT ค้นคว้าข้อมูลได้)
……………………………………………………………………………………………………………….
เมื่อได้ทราบถึงความรู้และทักษะที่สำคัญในศตวรรษที่ 21 ที่มนุษย์ควรได้เรียนรู้กันแล้ว ผมหวังว่า หากผู้ที่กำลังจัดทำคอร์สออนไลน์หรือโรงเรียนออนไลน์ได้มาเห็น ก็อาจจะเป็นแนวทางในการวางแผนหลักสูตรให้มีประสิทธิภาพได้มากขึ้น จนอาจเกิดเป็น “โรงเรียนแห่งยุคสมัย” ที่สามารถให้ความรู้และทักษะที่จำเป็น เพื่อให้ผู้เรียนใช้ชีวิตในศตวรรษที่ 21 นี้ ได้อย่างมีความสุขมากขึ้น