“โทปอร์โกกับเจ้าชายทั้งเก้า” เป็นนิทานจากโครเอเชีย ที่ไม่เพียงเล่าเรื่องการถือกำเนิดของเจ้าชาย แต่ยังพาผู้อ่านดำดิ่งสู่ความหมายของการเติบโต การฟัง และการกลับคืนสู่รากเหง้าแห่งชีวิต นิทานเรื่องนี้มีโครงสร้างที่เรียบง่าย แต่แฝงด้วยสัญลักษณ์ทางธรรมชาติและจิตวิญญาณที่ลึกซึ้ง ซึ่งหาได้ยากในนิทานร่วมสมัย
สิ่งที่ทำให้นิทานเรื่องนี้โดดเด่นจากงานอื่นของผู้แต่ง Ivana Brlić-Mažuranić คือการเลือกใช้ “ความเงียบ” เป็นเครื่องมือหลักในการเล่าเรื่อง แทนที่จะใช้บทสนทนาและเหตุการณ์ที่เร้าใจ ผู้เขียนกลับใช้ความนิ่งของป่า ความเงียบของต้นไม้ และเสียงที่ไม่มีถ้อยคำเป็นตัวนำทางให้ผู้อ่านเข้าใจตัวละครและโลกภายในของพวกเขา การดำเนินเรื่องจึงไม่ใช่การเคลื่อนไหว แต่เป็นการฟังอย่างลึกซึ้ง ซึ่งเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวของผู้แต่งที่เชื่อในพลังของความสงบและการฟื้นคืนผ่านความทรงจำ
การเรียบเรียงนิทานเรื่องนี้ให้เข้าถึงผู้อ่านไทยจึงไม่ใช่เรื่องง่าย ด้วยความต่างทางวัฒนธรรม ยุคสมัย และการใช้สัญลักษณ์ที่ไม่คุ้นเคย การแปลและเรียบเรียงจึงต้องอาศัยความตั้งใจอย่างสูงในการรักษาอารมณ์และจิตวิญญาณของต้นฉบับไว้ให้มากที่สุด โดยไม่ลดทอนความลึกของเรื่องราว แม้จะเข้าใจยากในบางช่วง แต่หากผู้อ่านเปิดใจฟังเสียงของต้นไม้ในเรื่องนี้ ก็อาจได้ใกล้ชิดกับหัวใจของผู้แต่งมากกว่าการอ่านงานอื่นใดของเขา สำหรับผู้ที่สนใจต้นฉบับดั้งเดิม สามารถค้นหาได้ภายใต้ชื่อ “Lutonjica Toporko i devet župančića” ซึ่งเป็นสมบัติล้ำค่าของวรรณกรรมพื้นบ้านโครเอเชีย
มาอ่านนิทานเรื่อง “โทปอร์โกกับเจ้าชายทั้งเก้า” กันเถอะ
กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว มีพระราชากับพระราชินีผู้ครองแคว้นอันสงบสุข ทั้งสองพระองค์ทรงมีพระทัยเมตตาและเปี่ยมด้วยปัญญา แต่สิ่งหนึ่งที่ทำให้พระทัยของทั้งสองยังไม่สมบูรณ์ คือการไม่มีบุตรไว้สืบสกุล แม้จะทรงอธิษฐานและเฝ้ารอด้วยความหวังมานานหลายปี ก็ยังไม่มีวี่แววว่าพระเจ้าจะประทานลูกให้
วันหนึ่ง พระราชาเสด็จออกล่าสัตว์ในป่าใหญ่ และเมื่อทรงหลงทางอยู่กลางพงไพร ท่ามกลางความเงียบงันของธรรมชาติ พระองค์ก็ได้พบชายชราผู้หนึ่งนามว่า เนอูมีโก (Neumijko) ผู้มีดวงตาลึกซึ้งและท่าทีสงบเยือกเย็น ชายชราผู้นั้นไม่ใช่คนธรรมดา หากแต่เป็นผู้รู้แห่งป่า ผู้ที่เข้าใจเสียงของต้นไม้และลมหายใจของแผ่นดิน
เนอูมีโกรับฟังความทุกข์ของพระราชาอย่างเงียบงัน ก่อนจะกล่าวว่า “หากพระองค์ปรารถนาจะมีบุตร ก็จงกลับไปยังพระราชวัง แล้วให้พระราชินีปลูกต้นไม้เก้าต้นไว้ในสวนหลวง ดูแลมันด้วยความรักและความอดทน ไม่เร่งรัด ไม่ถอนรากถอนโคน หากต้นไม้เติบโตดี วันหนึ่งพระองค์จะได้สิ่งที่ปรารถนา”
พระราชาทรงประหลาดใจ แต่ก็รับคำด้วยความหวัง เมื่อเสด็จกลับถึงวัง พระองค์จึงเล่าเรื่องทั้งหมดให้พระราชินีฟัง และทั้งสองก็ลงมือปลูกต้นไม้เก้าต้นในสวนหลวงด้วยพระหัตถ์ของตนเอง
วันเวลาผ่านไป ต้นไม้ทั้งเก้าก็เติบโตขึ้นอย่างงดงาม ลำต้นตั้งตรง ใบเขียวชอุ่ม และแผ่กิ่งก้านราวกับจะโอบอุ้มท้องฟ้าไว้ พระราชาและพระราชินีดูแลต้นไม้เหล่านั้นด้วยความรักราวกับเป็นลูกของตนเอง และในคืนหนึ่งที่พระจันทร์เต็มดวง แสงเงินสาดส่องลงมายังสวนหลวง ต้นไม้ทั้งเก้าก็สั่นไหวเบา ๆ และจากรากไม้ก็มีเสียงหัวเราะของเด็กชายดังขึ้น
รุ่งเช้า พระราชินีพบเด็กชายเก้าคน นอนหลับอยู่ใต้ต้นไม้แต่ละต้น เด็ก ๆ เหล่านั้นมีใบหน้าอ่อนโยน ดวงตาเปล่งประกาย และเมื่อพระราชินีอุ้มพวกเขาขึ้นมา ก็รู้ทันทีว่านี่คือคำตอบจากฟ้า
หลายปีผ่านไป เด็กชายทั้งเก้าคนเติบโตขึ้นอย่างแข็งแรงและมีคุณธรรม พวกเขาไม่เพียงเป็นเจ้าชาย แต่เป็นบุตรแห่งต้นไม้ที่พระราชินีปลูกด้วยความรัก ความอดทน และความศรัทธาในธรรมชาติ พี่ชายทั้งเก้าต่างมีนิสัยแตกต่างกันไป บางคนเงียบขรึม บางคนร่าเริง บางคนชอบเรียนรู้ บางคนชอบออกเดินทาง แต่ทุกคนล้วนมีหัวใจที่อ่อนโยนและเคารพในผู้ให้กำเนิด
พระราชาและพระราชินีทรงปลื้มปีติในลูกชายทั้งเก้า แต่ในใจลึก ๆ ก็ยังรู้สึกว่า “ยังมีบางสิ่งที่ยังไม่ครบ” ราวกับเสียงของต้นไม้ยังไม่เงียบลงเสียทีเดียว และแล้ว ในคืนหนึ่งที่สายลมพัดผ่านสวนหลวงอย่างแผ่วเบา พระราชินีทรงฝันเห็นขวานเล็ก ๆ วางอยู่ใต้ต้นไม้ต้นหนึ่ง ขวานนั้นไม่ได้มีไว้เพื่อฟันต้นไม้ แต่เป็นสัญลักษณ์ของการแยกตัว การตัดใจ และการเลือกด้วยตนเอง
รุ่งเช้า พระราชินีเล่าความฝันให้พระราชาฟัง และในวันนั้นเอง เด็กชายคนที่สิบก็ถือกำเนิดขึ้น ซึ่งไม่ใช่การถือกำเนิดจากต้นไม้ แต่จากความตั้งใจของพระราชินีที่จะ “ให้กำเนิดด้วยหัวใจของตนเอง” เด็กชายผู้นั้นมีนามว่า โทปอร์โก (Toporko) ซึ่งหมายถึง “ขวานเล็ก” ในภาษาของชาวแคว้น
โทปอร์โกเติบโตขึ้นมาอย่างแตกต่างจากพี่ชายทั้งเก้า เขาไม่ได้มีต้นไม้เป็นที่มา แต่มีความตั้งใจของแม่เป็นรากฐาน เขาเป็นเด็กที่เงียบขรึม ชอบฟังเสียงลม และมักตั้งคำถามกับสิ่งที่คนอื่นมองข้าม เขาไม่ได้แข็งแรงที่สุด หรือฉลาดที่สุด แต่เขามีสิ่งหนึ่งที่ไม่มีใครเทียบได้ นั่นคือ…ความสามารถในการฟังสิ่งที่ไม่มีเสียง และเข้าใจสิ่งที่ไม่มีคำพูด
เมื่อโทปอร์โกโตขึ้นจนถึงวัยหนุ่ม เขาเริ่มสังเกตว่าพี่ชายทั้งเก้าค่อย ๆ เปลี่ยนไป พวกเขาเริ่มห่างเหินจากธรรมชาติ ไม่ออกไปดูแลต้นไม้เหมือนเคย และบางคนเริ่มพูดถึงการออกเดินทางไปยังดินแดนอื่นเพื่อค้นหาความหมายของชีวิต พระราชาและพระราชินีทรงเป็นห่วง แต่ก็ไม่อาจห้ามปรามได้ เพราะการเติบโตคือการเลือกด้วยตนเอง
และแล้ววันหนึ่ง พี่ชายทั้งเก้าก็ออกเดินทางโดยไม่บอกลา พวกเขาเดินทางไปยังทิศต่าง ๆ และหายไปจากแคว้นอย่างไร้ร่องรอย พระราชินีทรงเฝ้ารอด้วยความหวัง แต่เมื่อเวลาผ่านไปหลายเดือน ความหวังก็เริ่มกลายเป็นความเงียบ พระราชาเองก็ทรงเศร้า และเริ่มหลีกเลี่ยงสวนหลวงที่เคยเป็นที่รวมของครอบครัว
โทปอร์โกไม่พูดอะไร แต่เขาเริ่มเดินไปยังต้นไม้ทั้งเก้าในทุกเช้า เขาแตะลำต้นเบา ๆ ฟังเสียงใบไม้ และเฝ้ารอคำตอบจากสิ่งที่ไม่มีเสียง วันหนึ่ง เขากล่าวกับพระราชาว่า “ข้าจะออกเดินทางตามหาพี่ชายทั้งเก้า ไม่ใช่เพื่อพาพวกเขากลับมา แต่เพื่อฟังว่าพวกเขาได้ยินอะไรบ้างระหว่างทาง”
พระราชาทรงนิ่งไปครู่หนึ่ง ก่อนจะพยักหน้า และมอบขวานเล็กที่พระราชินีเคยฝันถึงให้แก่โทปอร์โก พร้อมคำพูดเพียงประโยคเดียว “จงฟังให้ลึกกว่าที่ข้าเคยฟัง”
……
โทปอร์โก (Toporko) ออกเดินทางในยามเช้าตรู่ โดยมีเพียงขวานเล็กที่พระราชาทรงมอบให้ และเสียงของต้นไม้ในใจเป็นเพื่อนร่วมทาง เขาไม่ได้เร่งรีบ แต่เดินอย่างมั่นคงผ่านทุ่งหญ้า ลำธาร และหมู่บ้านที่เงียบงัน เขาไม่ถามใครถึงทางไปยังพี่ชายทั้งเก้า เพราะเขารู้ดีว่าคำตอบไม่ได้อยู่ในถ้อยคำของมนุษย์ แต่อยู่ในเสียงที่ไม่มีใครฟัง
หลายวันผ่านไป เขาเข้าสู่ป่าที่ลึกและเงียบที่สุดในแคว้น ป่าแห่งนี้ไม่เหมือนป่าใดที่เขาเคยพบ มันไม่มีเสียงนก ไม่มีเสียงลม มีเพียงความนิ่งที่แผ่ซ่านไปทั่วทุกใบไม้ ทุกกิ่งไม้ดูเหมือนจะหยุดหายใจ และแสงแดดก็ไม่อาจส่องผ่านลงมาได้เต็มที่ โทปอร์โกรู้ทันทีว่าเขาได้เข้าสู่ “ป่าแห่งการลืม” สถานที่ที่พี่ชายทั้งเก้าหายไป
เขาเดินต่อไปโดยไม่ลังเล และในค่ำคืนหนึ่ง ขณะที่เขานั่งอยู่ใต้ต้นไม้ใหญ่ เสียงเบา ๆ ก็แว่วขึ้นจากพุ่มไม้ใกล้เคียง เป็นเสียงของเด็กชายคนหนึ่งที่พูดกับต้นไม้ว่า “ทำไมข้าจำบ้านไม่ได้เลย” โทปอร์โกลุกขึ้นและเดินไปยังต้นไม้ต้นนั้น เขาพบชายหนุ่มผู้หนึ่งนั่งอยู่คนเดียว ใบหน้าของเขาเต็มไปด้วยความว่างเปล่า แต่ในดวงตายังมีประกายบางอย่างที่ไม่ดับสูญ
“เจ้าคือหนึ่งในพี่ชายของข้าใช่ไหม” โทปอร์โกถามเบา ๆ ชายหนุ่มเงยหน้าขึ้นและนิ่งไปครู่หนึ่ง ก่อนจะพยักหน้าอย่างช้า ๆ “ข้าเคยเป็น…แต่ข้าจำไม่ได้แล้วว่าข้าเคยเป็นใคร” โทปอร์โกไม่ตอบ แต่หยิบขวานเล็กขึ้นมา และแตะเบา ๆ ที่ลำต้นของต้นไม้ใกล้ตัวชายหนุ่ม เสียงหนึ่งดังขึ้นในใจของเขา มันเป็นเสียงที่ไม่ใช่คำพูด แต่เป็นความรู้สึกที่ว่า “เขายังอยู่…เขายังฟังได้”
วันต่อมา โทปอร์โกเดินลึกเข้าไปในป่า และพบพี่ชายอีกคนในลำธารที่นิ่งสนิท อีกคนในถ้ำที่มีแสงจันทร์ลอดผ่าน อีกคนในทุ่งหญ้าที่ไม่มีดอกไม้ และอีกคนในเงาของต้นไม้ที่ไม่เคยสั่นไหว เขาพบพี่ชายทีละคน ไม่ใช่ด้วยการตามหา แต่ด้วยการฟัง เมื่อเขาแตะขวานเล็กลงบนพื้นดินหรือกิ่งไม้ใกล้ตัวพี่ชายแต่ละคน เสียงของความทรงจำก็เริ่มกลับมาอย่างช้า ๆ
พี่ชายทั้งเก้าไม่ได้ถูกคำสาปให้ลืมเพราะความผิด แต่เพราะพวกเขาเลือกที่จะละทิ้งเสียงของต้นไม้ เลือกที่จะเติบโตโดยไม่ฟังสิ่งที่เคยดูแลพวกเขา และเมื่อพวกเขาหลงทางในป่าแห่งการลืม เสียงของธรรมชาติก็เงียบลงจากใจของพวกเขา
โทปอร์โกไม่ได้ตำหนิพี่ชาย แต่เขาเลือกที่จะฟังแทน เขาไม่พยายามปลุกพวกเขาด้วยคำพูด แต่ด้วยการอยู่เคียงข้าง และแตะขวานลงบนสิ่งที่เคยมีชีวิต
……..
การที่โทปอร์โก (Toporko) ได้พบพี่ชายทั้งเก้าคนในป่าแห่งการลืม เขาไม่ได้พยายามพาพวกเขากลับบ้านทันที หากแต่เลือกอยู่เคียงข้างพวกเขาอย่างเงียบ ๆ เขาใช้เวลาหลายวันในแต่ละที่ ฟังเสียงของต้นไม้ที่พี่ชายเคยเติบโตจากมัน และแตะขวานเล็กลงบนรากไม้ที่ยังคงเต้นเบา ๆ ใต้ดิน
พี่ชายแต่ละคนเริ่มเปลี่ยนไปอย่างช้า ๆ ไม่ใช่เพราะถูกปลุกด้วยเวทมนตร์ แต่เพราะความเงียบของโทปอร์โกทำให้พวกเขาเริ่มฟังอีกครั้ง พวกเขาเริ่มจำได้ว่าตนเคยมีบ้าน เคยมีแม่ที่ปลูกต้นไม้ด้วยมือเปล่า เคยมีพ่อที่เฝ้าดูการเติบโตของพวกเขาอย่างเงียบ ๆ และเคยมีน้องชายที่เกิดจากความตั้งใจ ไม่ใช่จากรากไม้
เมื่อความทรงจำกลับคืนมา พี่ชายทั้งเก้าก็รวมตัวกันอีกครั้งใต้ต้นไม้ใหญ่กลางป่า โทปอร์โกยืนอยู่ตรงกลาง และกล่าวว่า “ข้าไม่ได้มาพาเจ้ากลับบ้าน ข้ามาเพื่อให้เจ้ารู้ว่าเจ้ามีบ้านอยู่ในใจเสมอ” พี่ชายทั้งเก้ามองหน้ากัน และในแววตาของพวกเขามีประกายของต้นไม้ที่เคยเติบโตจากความรัก
ในคืนหนึ่งที่พระจันทร์เต็มดวงอีกครั้ง แสงเงินสาดส่องลงมายังพื้นดินที่พี่น้องทั้งสิบยืนอยู่ เสียงของต้นไม้ดังขึ้นในใจของทุกคน เสียงที่เคยเงียบไปนาน เสียงที่ไม่ใช่คำพูด แต่เป็นความรู้สึกว่า “เจ้ากลับมาแล้ว”
พี่ชายทั้งเก้าก้มลงแตะพื้นดิน และโทปอร์โกก็วางขวานเล็กลงบนรากไม้ที่เขาเคยฟัง เสียงของป่าเปลี่ยนไป ลมเริ่มพัด ใบไม้เริ่มสั่น และแสงจันทร์ก็สว่างขึ้นราวกับจะโอบอุ้มทุกชีวิตไว้ในอ้อมแขน
รุ่งเช้าในวันถัดมา พี่น้องทั้งสิบออกเดินทางกลับสู่แคว้นของตน ไม่ใช่ด้วยความเร่งรีบ แต่ด้วยความสงบ พวกเขาเดินผ่านทุ่งหญ้า ลำธาร และหมู่บ้านที่เคยเงียบงัน แต่ครั้งนี้ ทุกสิ่งดูเหมือนจะมีชีวิตขึ้นมาอีกครั้ง
เมื่อพวกเขามาถึงวัง พระราชาและพระราชินีออกมาต้อนรับด้วยน้ำตาแห่งความสุข พระราชินีทรงแตะใบหน้าของลูกชายแต่ละคน และกล่าวว่า “เจ้าคือผลของต้นไม้ที่ข้าเคยปลูกด้วยมือเปล่า และเจ้าคือผลของหัวใจที่ข้าเคยตั้งใจให้เกิดขึ้น” โทปอร์โกยิ้มโดยไม่กล่าวอะไร เพราะเขารู้ดีว่า คำพูดไม่อาจแทนเสียงของต้นไม้ได้
จากวันนั้นเป็นต้นมา พี่น้องทั้งสิบไม่ได้เป็นเพียงเจ้าชาย แต่เป็นผู้ดูแลต้นไม้ทั้งเก้าในสวนหลวง พวกเขาไม่เพียงเฝ้าดูการเติบโต แต่ฟังเสียงของใบไม้ ลมหายใจของดิน และความเงียบของรากไม้ที่ยังคงเต้นอยู่ใต้พื้นดิน
และนิทานเรื่องนี้ก็ถูกเล่าขานต่อไปในหมู่บ้านและแคว้นต่าง ๆ เพื่อเตือนใจผู้คนว่า การเติบโตไม่ใช่การออกเดินทางเพียงอย่างเดียว หากแต่คือการฟังสิ่งที่เคยดูแลเรา และกลับคืนสู่รากที่ไม่เคยหายไป
จบบริบูรณ์.
บทตาม: (จากนิทานนำบุญ)
นิทานเรื่องนี้ไม่ใช่แค่เรื่องของเจ้าชายสิบคน แต่คือเรื่องของการฟังสิ่งที่ไม่มีเสียง และการกลับคืนสู่รากเหง้าที่เคยดูแลเราอย่างเงียบ ๆ
โทปอร์โกเป็นเจ้าชายที่เกิดจากความตั้งใจของแม่ ไม่ใช่จากต้นไม้เหมือนพี่ชายทั้งเก้า เขาไม่พูดมาก แต่ฟังเก่ง ฟังเสียงลม เสียงใบไม้ และเสียงในใจของคนที่หลงทาง เขาไม่ได้ออกเดินทางเพื่อพาพี่ชายกลับบ้าน แต่เพื่อฟังว่าแต่ละคนได้ยินอะไรบ้างระหว่างทาง
บางครั้ง เราอาจไม่ต้องพูดเยอะ แค่ฟังด้วยหัวใจ ก็อาจช่วยให้คนที่เรารักรู้สึกดีขึ้นได้ นิทานเรื่องนี้อยากบอกเราว่า…การเติบโตไม่ใช่แค่การออกเดินทาง แต่คือการฟังสิ่งที่เคยดูแลเรา และจำไว้ว่าบ้าน…อาจอยู่ในใจเราตลอดเวลา แม้เราจะลืมไปชั่วคราว.
นิทานนำบุญ 