ในโลกของนิทานนานาชาติ มีเรื่องหนึ่งจากรัสเซียที่งดงามและลุ่มลึกอย่างน่าทึ่ง—วาซิลิซาผู้งดงาม (Vasilisa the Beautiful) นิทานพื้นบ้านที่ถูกบันทึกโดย อเล็กซานเดอร์ อะฟานาซีเยฟ นักสะสมและนักเขียนนิทานพื้นบ้านผู้ทรงอิทธิพลแห่งศตวรรษที่ 19 ซึ่งได้รับการขนานนามว่าเป็น “พี่น้องกริมม์แห่งรัสเซีย”
นิทานเรื่องนี้ไม่เพียงแต่เล่าเรื่องราวของเด็กหญิงผู้กล้าหาญที่เผชิญหน้ากับแม่มด Baba Yaga และความมืดมิดในป่า หากยังสะท้อนความเชื่อของชาวรัสเซียในเรื่อง “การยืนหยัดด้วยความดี ความอดทน และปัญญา” ซึ่งเป็นคุณค่าที่ฝังรากลึกในวัฒนธรรม สลาฟและยุโรปตะวันออก—ภูมิภาคที่มีประวัติศาสตร์และความเชื่อเฉพาะตัวที่แตกต่างจากโลกตะวันตกและตะวันออกที่คนไทยคุ้นเคย
การทำความรู้จักกับนิทานเรื่องนี้จึงไม่ใช่แค่การอ่านเรื่องเล่า แต่เป็นการเปิดประตูสู่โลกใหม่ของวรรณกรรมพื้นบ้านที่เต็มไปด้วยเวทมนตร์ สัญลักษณ์ และบทเรียนชีวิตที่ไร้กาลเวลา
มาอ่านนิทานเรื่อง “วาซิลิซาผู้งดงาม” ด้วยกันนะครับ
ณ หมู่บ้านเล็ก ๆ แห่งหนึ่งในดินแดนรัสเซียที่หนาวเหน็บ มีเด็กหญิงผู้หนึ่งชื่อ วาซิลิซา เธองดงามดั่งแสงจันทร์และอ่อนโยนราวกับสายลม ฤดูใบไม้ร่วงปีนั้น แม่ของเธอล้มป่วยด้วยโรคที่ไร้หนทางรักษา ก่อนจากไป แม่มอบตุ๊กตาวิเศษตัวน้อยให้ลูกสาว พร้อมคำสั่งเสียว่า “หากลูกเผชิญปัญหาใด จงให้อาหารตุ๊กตานี้ และเล่าความทุกข์ให้มันฟัง…มันจะช่วยลูกได้”
หลังจากแม่จากไป พ่อของวาซิลิซาก็แต่งงานใหม่กับหญิงใจร้าย ผู้มีลูกสาวสองคนที่มีนิสัยขี้อิจฉา วาซิลิซาต้องอดทนต่อคำเสียดสี ทั้งยังต้องทำงานหนัก และถูกแกล้งสารพัดโดยไม่มีใครปกป้อง มีเพียงตุ๊กตาตัวน้อยที่เธอเก็บไว้แนบอก ซึ่งเปรียบเสมือนความรักแม่ที่ยังคงโอบกอดหัวใจของเธอ
วันหนึ่ง แม่เลี้ยงวางแผนกำจัดวาซิลิซา แม่เลี้ยงจึงสั่งว่า “เจ้าจงไปนำไฟจากบ้านแม่มดบาบายาก้ากลับมา ไฟของแม่มดแรงพอที่จะจุดตะเกียงได้ทั้งบ้าน ถ้าเจ้านำไฟกลับมาไม่ได้ ก็ไม่ต้องกลับมาที่บ้านนี้อีก”
แม้หัวใจจะไหวหวั่น แต่วาซิลิซาไม่มีทางเลือก เธอจึงออกเดินทางเข้าสู่ป่า โดยมีตุ๊กตาวิเศษซ่อนอยู่ในกระเป๋าเสื้อของเธอ
ภายในป่าลึกที่เงียบจนวังเวง วาซิลิซาได้พบกับบ้านประหลาดที่ตั้งอยู่บนขาไก่ยักษ์ บ้านหมุนวนตามลมเหมือนมีชีวิต ประตูบ้านที่ทำจากไม้ส่งเสียงครางรับแขกผู้มาเยือน แล้วแม่มดบาบายาก้า ก็ปรากฏตัวในร่างหญิงชราผิวสีเทาที่มีดวงตาแดงก่ำ
“เจ้ากล้ามาหาไฟจากข้า งั้นจงพิสูจน์ตัวเจ้าให้ข้าเห็น เจ้าต้องทำงานหนักให้เสร็จในคืนเดียว”
วาซิลิซาถูกสั่งให้แยกเมล็ดข้าวจากแกลบจำนวนมหาศาลในคืนเดียว ทั้งยังต้องทำความสะอาดบ้านจนไม่เหลือฝุ่นแม้สักนิด งานที่ได้รับมอบหมายหนักหนาสาหัสเกินกว่ามนุษย์จะทำได้
แต่วาซิลิซาไม่ยอมแพ้ เธอคิดถึงแม่ แล้วเธอก็คิดถึงตุ๊กตาที่แม่ให้ “หากลูกเผชิญปัญหาใด จงให้อาหารตุ๊กตานี้ และเล่าความทุกข์ให้มันฟัง…มันจะช่วยลูกได้” คำพูดของแม่คือคำศักดิ์สิทธิ์ วาซิลิชาจึงทำทุกอย่างตามที่แม่เคยบอก
เมื่อตุ๊กตาวิเศษได้รับอาหารจากวาซิลิซาและได้รู้ความทุกข์ของเธอ มันก็ขยับตัว แล้วลงมือทำงานแทนจนทุกสิ่งทุกอย่างเสร็จสมบูรณ์ก่อนรุ่งสาง
เมื่อวาซิลิซาทำงานทุกอย่างได้เสร็จแบบไร้ที่ติ ใบหน้าของแม่มดบาบายาก้าที่เคยแข็งกร้าวก็กลับเต็มไปด้วยความประหลาดใจ
“เจ้าทำสำเร็จ… แต่ข้ามั่นใจว่ามันไม่ใช่เพราะแรงกายของเจ้า แต่เป็นเพราะพลังบางอย่างที่ข้าไม่อาจเข้าใจได้” แม่มดพูดเสียงต่ำด้วยแววตาครุ่นคิด เหมือนนางได้พบกับสิ่งที่เหนือเวทมนตร์ของตนเอง
แม่มดบาบายาก้านิ่งไปชั่วอึดใจหนึ่ง จากนั้น นางก็ยื่นหัวกะโหลกโบราณให้วาซิลิซา ซึ่งภายในนั้นมีแสงไฟสีทองที่เต้นระริกราวกับมีชีวิตอยู่ แล้วนางก็พูดกับวาซิลิซาว่า “ไฟนี้…จะเปิดเผยทุกสิ่งที่ถูกปิดบัง และมันจะเลือกเผาเฉพาะสิ่งที่ควรถูกเผา”
วาซิลิซาไม่เข้าใจสิ่งที่แม่มดพูด เธอได้แต่กอดหัวกะโหลกไว้แน่น แล้วเดินทางกลับบ้านด้วยหัวใจที่เต็มไปด้วยคำถามที่ยังไม่มีคำตอบ
ในคืนถัดมา เมื่อวาซิลิซากลับมาถึงบ้าน แม่เลี้ยงและลูกสาวทั้งสองก็วิ่งออกมาด้วยความแปลกใจ ทุกคนแกล้งแสดงความห่วงใยวาซิลิซา แต่สายตาต่างจับจ้องไปที่หัวกะโหลกที่มีเปลวไฟอันมีค่า พวกนางรีบยื่นมือเข้าหาไฟพร้อมกับพูดว่า “ให้ไฟเรามา เราต้องการมัน”
ทันทีที่สามแม่ลูกสัมผัสกับหัวกะโหลก หัวกะโหลกในมือของวาซิลิซาก็เปล่งแสงวาบขึ้น แล้วดวงตาของมันลุกโชนราวกับมีวิญญาณสิงอยู่ในนั้น
ชั่วพริบตา แสงทองได้พุ่งออกมาดั่งฟ้าผ่ากลางค่ำคืน เปลวไฟเผาเปลือกความเท็จที่สามแม่ลูกห่อหุ้มไว้จนสิ้นซาก เสียงกรีดร้องของคนชั่วกลายเป็นฝุ่นควัน ทิ้งไว้เพียงเถ้าถ่านในเสี้ยววินาที
เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นไม่มีความโหดร้ายเจือปน มันมีเพียง “ความจริง” ที่ไม่ยอมให้ความชั่วอยู่รอด
วาซิลิซายืนนิ่งเหมือนไม่รู้ว่าอะไรเกิดขึ้นตรงหน้า เธอไม่ได้ดีใจ หรือเสียใจ สิ่งที่เธอรู้ในขณะนี้มีเพียง….เรื่องเลวร้ายบางอย่างได้ผ่านไปแล้ว แต่อนาคตข้างหน้าจะดีหรือร้าย ขึ้นอยู่กับตัวของเธอเอง เมื่อคิดเช่นนั้น วาซิลิซาจึงตัดสินใจก้าวข้ามเงาของอดีต แล้วมุ่งหน้าไปยังเมืองใหญ่ ที่เธอยังไม่รู้จัก แต่เธอเชื่อมั่นว่า ถ้าเธอไม่ยอมแพ้ และพยายามพัฒนาตัวเองเพื่อทำอะไรสักอย่างอย่างเต็มที่ เธอต้องอยู่รอดได้แน่ ๆ
เมื่อวาซิลิซาคิดเช่นนั้น เธอจึงเดินทางเข้าเมือง แล้วเปิดร้านเล็ก ๆ อยู่ข้างถนน ใช้ฝีมือรับจ้างตัดเย็บ และพัฒนาตัวเองจนฝีมือดีขึ้นเรื่อย ๆ จนผู้คนร่ำลือไปทั่ว แม้แต่การเย็บผ้าเช็ดหน้าธรรมดาๆ ผ้ายังมีลวดลายที่สวยงามราวกับงานฝีมือจากสวรรค์
วันหนึ่ง…พระราชาแห่งเมืองนั้นได้รับผ้าปักลายดอกไม้ที่งดงามอย่างเหลือเชื่อจากขุนนางคนหนึ่ง พระราชาจึงถามโดยไม่ละสายตาจากผ้าว่า “ใครเป็นผู้เย็บผืนนี้”
ขุนนางไม่รู้คำตอบแน่ชัด แต่ชื่อเสียงของช่างเย็บผ้าปริศนายังคงเล่าลือไปทั่ว ในที่สุด พระราชาจึงแอบปลอมตัวเป็นชาวบ้าน แล้วเดินไปยังร้านเล็ก ๆ ที่มุมถนน และที่นั่นเอง…พระองค์ได้เห็นหญิงสาวที่มีแววตาอ่อนโยนกำลังปักผ้าอย่างพิถีพิถัน
“เจ้าคือคนที่เย็บผ้าพวกนี้ใช่ไหม” พระราชาถาม
วาซิลิซาเงยหน้าขึ้นแล้วพยักหน้าตอบอย่างสุภาพ และเพียงพริบตาเดียว พระราชาก็รู้ว่า พระองค์ทรงหลงรักผู้หญิงที่อยู่ตรงหน้า ซึ่งไม่ใช่แค่หญิงงามธรรมดา แต่เธอเหมือนมีแสงของความดีงามบางอย่างที่ส่องสว่างออกมาจากภายใน
ไม่นานหลังจากนั้น พระราชากับวาซิลิซาก็ได้แต่งงานกัน และวาซิลิซาก็ได้กลายเป็นพระราชินี ซึ่งเป็นตัวแทนของหญิงสาวใจสู้ ผู้ยืนหยัดด้วยความดีและความอดทน แม้ต้องเผชิญกับคนใจร้าย และอุปสรรคนานัปการ.
ข้อคิดจากนิทานเรื่องนี้:
- ความดีเป็นพลังที่ยิ่งใหญ่
- บททดสอบของชีวิตไม่ได้มาเพื่อทำร้าย แต่เพื่อเติบโต
- การพัฒนาทักษะเป็นสิ่งที่สามารถช่วยยกระดับชีวิต
หมายเหตุ :
นิทาน วาซิลิซาผู้งดงาม ไม่เพียงแต่เล่าเรื่องราวของการผจญภัยและความรัก แต่ยังสะท้อนความเชื่อของชาวรัสเซียในเรื่องการยืนหยัดด้วยความดีและความอดทน
ตุ๊กตาวิเศษ : สัญลักษณ์ของความช่วยเหลือจากครอบครัวและจิตวิญญาณที่คอยคุ้มครอง
Baba Yaga : ตัวแทนของพลังธรรมชาติที่ต้องเรียนรู้และปรับตัวเพื่อเอาชนะ
ไฟในหัวกะโหลก : ความจริงและความยุติธรรมที่กำจัดความชั่วร้าย
การเดินทางของวาซิลิซาสะท้อนให้เห็นถึงความเติบโตของมนุษย์ที่ต้องเผชิญหน้ากับอุปสรรคและเรียนรู้ที่จะเอาชนะด้วยปัญญาและความอุตสาหะ ซึ่งเป็นคุณค่าที่ไม่มีวันล้าสมัย
นิทานนำบุญ 