Category: การศึกษา

กฎหมายลิขสิทธิ์เป็นเรื่องที่อยู่ใกล้ตัวเรามาก โดยเฉพาะในยุคดิจิทัลที่แทบทุกคนเล่นมือถือ 

การไม่รู้กฎหมายลิขสิทธิ์ อาจทำให้หลาย ๆ คน “ละเมิดลิขสิทธิ์” จนส่งผลให้เสียเงินค่าปรับจำนวนมาก หรืออาจติดคุกได้ การรู้จักกฎหมายลิขสิทธิ์ จึงเป็นเรื่องที่ “ทุกคน” ต้องรู้

คุณผู้อ่านที่ได้อ่านหน้าแรกของเว็บไซต์นิทานนำบุญ น่าจะเห็นข้อความในภาพด้านบนนี้ แต่บางคนอาจมองผ่าน ๆ 

แต่สิ่งที่ผมพบจากเคสที่มีการละเมิดลิขสิทธิ์นิทานนำบุญก็คือ หลายคนรู้ว่าผิด แต่ไม่รู้ว่าผลตามกฎหมายรุนแรงขนาดได้  ผมจึงได้นำข้อกฎหมายจาก เว็บไซต์ กรมทรัพย์สินทางปัญญา มาให้อ่านกัน โดยจะอธิบายด้วยคำง่าย ๆ ให้เข้าใจมากขึ้น

ถ้ามีคนถามว่า “ลิขสิทธิ์คืออะไร” ผมขอตอบง่าย ๆ ว่า มันคือสิทธิ์ในผลงานที่ได้สร้างสรรค์ขึ้น ซึ่งกฎหมายให้ความคุ้มครองเจ้าของผลงานหรือผู้สร้างสรรค์ผลงานนั้น ๆ

งานที่จัดว่าเป็นผลงานอันมีลิขสิทธิ์ แบ่งได้ 9 ประเภท (อ่านได้ในรูป) นิทานนำบุญ จะอยู่ในประเภท งานวรรณกรรม

ผลงานทั้ง 9 ประเภทนี้ ถ้าท่านไม่ได้เป็นเจ้าของผลงาน ท่านไม่มีสิทธิ์นำไปเผยแพร่สู่สาธารณะ

ผลงานบางประเภทไม่ถือว่ามีลิขสิทธิ์ (อ่านได้ในรูป) ซึ่งหมายความว่า เราสามารถนำไปเผยแพร่ได้ 

การได้มาซึ่งลิขสิทธิ์ จะเกิดขึ้นทันทีที่สร้างผลงานเสร็จ แต่ต้องเก็บหลักฐานในการสร้างสรรค์ผลงานให้ดี เช่น กรณีนิทานนำบุญ ผมพิมพ์ต้นฉบับลงในคอมพิวเตอร์ ซึ่งในไฟล์จะมีการระบุวันเดือนปีที่พิมพ์ไว้ชัดเจน นอกจากนี้ เมื่อมีการตีพิมพ์ลงในนิตยสาร ผมก็เก็บผลงานที่ตีพิมพ์เอาไว้ด้วย และเมื่อนำมาเผยแพร่ในเว็บไซต์นิทานนำบุญ ในเว็บก็จะแสดงวันที่โพสต์ให้เห็นอย่างเด่นชัด สิ่งเหล่านี้คือหลักฐานที่ผมสามารถใช้ยืนยันว่าตนเองเป็นผู้สร้างสรรค์ผลงานเหล่านี้จริง ๆ

สรุปคือ ต้องหาวิธีการบันทึกสิ่งที่สร้างสรรค์ขึ้นเพื่อให้มีหลักฐานในการสร้างสรรค์ ยิ่งหลักฐานระบุตัวตนและเวลาได้ชัดเจนมากเท่าไหร่ เวลาเกิดการละเมิด ก็จะใช้เป็นหลักฐานได้ดีมากเท่านั้น

การคุ้มครองลิขสิทธิ์ ระบุว่า เจ้าของลิขสิทธิ์ มีสิทธิ์แต่เพียงผู้เดียวฯ ซึ่งหมายความว่า ถ้าเราไม่ได้เป็นผู้สร้างผลงาน ก็ห้ามนำมันไปเผยแพร่สู่สาธารณะเด็ดขาด (ไม่ว่าจะเผยแพร่ในรูปแบบใด) เพราะอาจเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์ได้

การละเมิดลิขสิทธิ์ จะเกิดขึ้นเมื่อ เราเอางานที่เราไม่มีสิทธิ์ไปเผยแพร่ต่อสาธารณะ ไม่ว่าจะเผยแพร่ในรูปแบบใดก็ตาม ไม่ว่าจะมีเรื่องผลประโยชน์หรือไม่ก็ตาม ทั้งหมดจะเข้าข่ายการละเมิดลิขสิทธิ์ทั้งสิ้น (เพราะเราไม่ใช่เจ้าของลิขสิทธิ์)

การเผยแพร่สิ่งต่าง ๆ ในโลกออนไลน์ จึงเสี่ยงต่อการละเมิดลิขสิทธิ์ได้ง่ายมาก เพราะส่วนใหญ่เป็นการเผยแพร่ต่อ “สาธารณะ” (คำว่า ใช้เป็นการส่วนตัว คือ การใช้ในบ้าน ในครอบครัว เช่น โหลดเพลงไปเปิดฟังในบ้าน อ่านนิทานกันในครอบครัว ทำคลิปเปิดฟังกันในครอบครับ แบบนี้ไม่ใช่การเผยแพร่สู่สาธารณะ)

แต่ในเรื่องลิขสิทธิ์ กฎหมายมีข้อยกเว้นอยู่บ้าง ซึ่งการใช้ในแง่การศึกษา ถือว่า ไม่ละเมิดลิขสิทธิ์ (แต่หากมีการเผยแพร่สู่สาธารณะ เจ้าของลิขสิทธิ์ก็มีสิทธิ์ที่จะแจ้งความเอาผิดได้ เพราะข้อยกเว้นข้อที่ 1 และ 2 คุ้มครองเจ้าของลิขสิทธิ์อยู่ ดังนั้น การนำผลงานไปใช้ แม้จะเป็นการนำไปติชม วิจารณ์ หรือ แนะนำ แบบระบุชื่อเจ้าของลิขสิทธิ์ หากไม่ได้รับอนุญาตจากเจ้าของลิขสิทธิ์ ก็เสี่ยงที่จะถูกฟ้องได้ – ซึ่งศาลจะเป็นผู้ตัดสิน)

ในเรื่องของอัตราโทษ การละเมิดลิขสิทธิ์ มีโทษทั้งทางแพ่งและอาญา (อธิบายอย่างง่าย ๆ คือ ทางแพ่งคือการปรับเงิน ทางอาญาคือการติดคุก)

แต่ค่าใช้จ่ายเมื่อถูกแจ้งความ ผู้ละเมิดจะเสียเงินเดินทางไปยังสถานีตำรวจ (เช่น ผมแจ้งความที่นครพนม ผู้ถูกแจ้งก็ต้องมาให้ปากคำที่นครพนม ซึ่งเสียเงิน เสียเวลา) หากมีการฟ้องร้องจนต้องขึ้นศาล ผู้ละเมิดอาจต้องจ้างทนาย ต้องเดินทางมาศาลหลายครั้ง และเมื่อศาลตัดสินว่าผิดจริง ผู้ละเมิดลิขสิทธิ์ก็อาจต้องเสียค่าปรับ ถูกลงโทษ และอาจต้องจ่ายเงินค่าทนายให้เจ้าของลิขสิทธิ์อีก 

การละเมิดลิขสิทธิ์จึงไม่ใช่เรื่องเล็กเลย

ข้อควรปฏิบัติเกี่ยวกับเรื่องลิขสิทธิ์

1. ต้องระวังไม่นำผลงานของผู้อื่น มาใช้และเผยแพร่แบบสาธารณะ ไม่ว่าจะดัดแปลงในรูปแบบใดก็ตาม 
2. เมื่อพลาดละเมิดลิขสิทธิ์จนเจ้าของทักให้เจรจา จงรีบเจรจา ยอมรับผิดอย่างจริงใจ ยอมชดใช้ค่าเสียหาย พยายามอย่าทำให้เจ้าของลิขสิทธิ์ไม่พอใจ หรือเพิกเฉยเสมือนไม่มีอะไรเกิดขึ้น เพราะเรื่องเล็ก ๆ อาจลุกลามเป็นเรื่องใหญ่ได้ 
3. ในกรณีที่เรื่องเข้าสู่กระบวนการทางกฎหมาย (ถูกแจ้งความ) หากมีโอกาส ต้องรีบหาวิธีของโทษและขอเจรจา เพราะถ้าเรื่องขึ้นสู่ศาล จะมีการจ้างทนาย ค่าจ้างทนายและค่าใช้จ่ายในการขึ้นศาลมีมูลค่ามาก ยิ่งปล่อยให้เรื่องเลยเถิด ค่าใช้จ่ายก็จะยิ่งเพิ่มขึ้น เมื่อผู้ละเมิดแพ้คดี ค่าใช้จ่ายต่าง ๆ ผู้ละเมิดจะต้องถูกบังคับให้เป็นผู้รับผิดชอบทั้งหมด
4. กฎหมายลิขสิทธิ์ คุ้มครอง เจ้าของผลงานหรือเจ้าของสิทธิ์ เป็นสำคัญ การไม่ละเมิดลิขสิทธิ์จึงเป็นเรื่องที่ดีที่สุด แต่หากพลาดพลั้ง การแสดงความรับผิดชอบ จะทำให้เรื่องจบได้โดยที่มีความเสียหายน้อยที่สุด

#นิทานนำบุญ